Proč někteří ptáci při chůzi cukají hlavou?
Procházíte rušnou částí města tak jako každý den, míjíte troubící taxíky, přeskakujete kaluže, přemýšlíte, co si dnes dáte k obědu a čas od času od vašich spěšných kroků odlétne holub, druh ptáka, který dočista ztratil jakékoliv zábrany a ostychy vůči lidem a lidskému pokroku. Vidíme je na chodnících, na střechách, římsách historických budov a na hlavách věčně zadumaných soch, které jsou od těchto „okřídlených potkanů“, jak jim někteří říkají, pokálené i za ušima.
Holub je skrz na skrz „ohraným“ ptákem — žádného z nás, tedy kromě nadšených dětí, kteří se je s vervou snaží dohonit a chytit, už dnes nezajímají. Je jich moc, často působí přihlouple a oproti ostatním ptákům, kterým můžeme věnovat naše úsilí a pozornost, svým kouzlem daleko zaostávají.
Tuto reputaci si holubi nenávratně získali právě díky lidskému pokroku, na který se holubi úspěšně adaptovali a naše budovy a města vděčně přijali za své. Jak také může získat náš respekt pták, který se přehrabuje v odpadcích a horem dolem znečišťuje naše domovy? I přesto však, když se na chvíli zastavíme a na holuba se zblízka podíváme, zjistíme, že jim to nebere nic na jejich kráse. Naparující se samec holuba při námluvách, jehož metalická pera na krku se lesknou na slunci a hrají všemi barvami dokáže svým šarmem okouzlit a je tomu tak i v případě jejich elegantního plachtivého letu, jehož můžeme být náhodnými svědky, když čas od času zvedneme zrak směrem ke střechám.
Nejednoho z nás ale možná, při našich cestách do práce a z práce, napadla zajímavá otázka: proč ten holub pořád tak ztřeštěně cuká hlavou? Copak ho z toho nebolí hlava? Může vůbec při tomhle způsobu pohybu něco vidět?
To, jak holubi a další ptáci (především hrabaví) při chůzi pohybují hlavou, souvisí s tím, jakým způsobem vnímají svět kolem sebe. Neustálé pocukávání hlavou umožňuje ptákům dočasně zafixovat svůj pohled na určitý předmět. To dá fotoreceptorům v jejich očích dostatek času (zhruba 20 milisekund) k tomu, aby si vytvořili stabilní obrázek okolního prostředí.
Zrak se s pohybem příliš dobře nemísí, proto mají všechna zvířata, od hmyzu po ptáky, triky, jakým způsobem okolní svět stabilizují. Mnozí savci, lidi nevyjímaje, toto dokáží drobnými pohyby očí, které jsou vrozené a pocházejí z neuromuskulárních spojení mezi našima očima a částí mozku, která sleduje pohyb a polohu našeho těla v prostoru.
Holubi jsou sice schopni hýbat očima, ale jejich dlouhé, ohebnější krky se v tomto případě osvědčily jako mnohem účinnější a efektivnější nástroje.
V sedmdesátých letech minulého století si toto vědci ověřili jednoduchým pokusem, ve kterém holuba umístili na běžící pás a ihned pozorovali, že pták při chůzi hlavou necuká, neboť jeho okolní prostředí bylo v tomto případě stabilní a beze změn.
Což nás vede nazpět k cukání hlavou, jehož jsme ve městě každý den svědky. Tento pohyb tedy není cíleně řízený samotnými ptáky, nýbrž jde o vedlejší produkt procesu zrakové fikace v průběhu pohybu. Pták pochoduje po chodníku, vidí drobek, na který se zafixuje pohledem, ale v tom krátkém zlomku vteřiny přirozeně pohne i tělem. V této chvíli však hlava zůstává na původním místě, zatímco tělo se hýbe tím či oním směrem a tak pořád dokola, čímž se vytváří efekt, který všichni tak dobře známe.
Několik dalších experimentů (mezi než patřilo například zakrývání zraku slepicím nebo jejich umístění do zcela tmavé místnosti bez světla) ukázalo, že mnoho druhů využívá stejného systému sledování okolního prostředí. Bylo také zjištěno, že „cukání“ hlavou je vrozené a v ptácích se projevilo již 24 hodin po vylíhnutí.
Díky těmto a mnohým dalším otázkám si uvědomíme, že holubi jsou sice městským živočišným plevelem, ale že je na nich stále co objevovat a zjišťovat, stejně jako na nespočet mnoha dalších druzích, které, jak se domníváme, možná do puntíku známe. Až půjdete příště do práce, vzpomeňte si na tento článek a věnujte těm „vašim“ holubům chvilku pozornosti. Rozhodně nebudete litovat. 🙂
Text: Martin Vlk Mrňous